Ανέκαθεν είχα αδυναμία στο Πάσχα και ιδιαίτερα στη Μεγάλη Παρασκευή. Το Μεγάλο Σάββατο για μένα ήταν ρουτίνα, μια απλή προετοιμασία για το περιδρόμιασμα της ίδιας νύχτας και της επόμενης ημέρας. Η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων δεν με ενθουσίαζε. Από όλες τις ημέρες της εορταστικής περιόδου η ωραιότερη ημέρα ήταν η παραμονή των Χριστουγέννων. Όταν περνούσε αυτή η μέρα, με έπιανε κατάθλιψη καθώς πίστευα πως οι γιορτές τελείωσαν. Η Πρωτοχρονιά και τα Φώτα ήταν δυο συνηθισμένες ημέρες για μένα. Μία νότα αισιοδοξίας έδινε η παραμονή της Πρωτοχρονιάς καθώς όλη την ημέρα λέγαμε τα κάλαντα με τη φιλαρμονική, όπως και την παραμονή των Χριστουγέννων. Όμως ακόμα κι εκεί αισθανόμουν τη διαφορά. Την παραμονή των Χριστουγέννων υπήρχε πολύ μεγαλύτερος ενθουσιασμός και σ’ εμάς και σε όσους μας άκουγαν να παίζουμε. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς υπήρχε μία διάχυτη μελαγχολία ίσως για το χρόνο που έφευγε ίσως για τις γιορτές που τελείωναν. Το τέλος της παραμονής της Πρωτοχρονιάς ήταν καταθλιπτικό. Η μέρα σταματούσε τη στιγμή που σταματούσαμε να παίζουμε τα κάλαντα. Όλα τα υπόλοιπα ήταν ρουτίνα.
Σπουδάζοντας στην κεντρική Ευρώπη, έκανα ένα σημαντικό λάθος. Δεν κάθισα ποτέ να κάνω Χριστούγεννα εκεί. Πάντα γύριζα στην Ελλάδα. Τα Χριστούγεννα όμως στην Ευρώπη είναι πιο ωραία, έχουν μία τελετουργία. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων καθολικοί ναοί συναγωνίζονται ποιος θα κάνει την καλύτερη Λειτουργία. Τα Χριστούγεννα μάλλον είναι ωραιότερα στην Ευρώπη παρά στην Ελλάδα. Είναι κι εκείνο το χιόνι που πέφτει εκεί, αλλά σ’ εμένα δεν έλειπε ούτε στην Ελλάδα. Το Πάσχα είναι Ελληνική γιορτή. Κι όμως τα χρόνια που έλλειπα πάντα το έκανα στην Κεντρική Ευρώπη. Το Πάσχα δεν εορταζόταν με τη μεγαλοπρέπεια που γιορτάζονταν τα Χριστούγεννα. Επειδή μάλιστα το Ορθόδοξο Πάσχα δεν συνέπιπτε με το Καθολικό, ο εορτασμός του Πάσχα ήταν εντελώς άχρωμος. Υπήρχε βέβαια λογική που το Πάσχα μέναμε εκεί, αφού το καλοκαίρι ήταν κοντά και σύντομα θα επιστρέφαμε στην Ελλάδα.
Η μέρα που με συνάρπαζε ήταν η Μεγάλη Παρασκευή. Τα εγκώμια της ημέρας σε συνδυασμό με το funeral march του Chopin, το οποίο παίζαμε με τη φιλαρμονική κατά την περιφορά του Επιταφίου, χρωμάτιζαν την ημέρα με συγκίνηση και κατάνυξη. Θυμάμαι πολλές Μεγάλες Παρασκευές.
Δυσκολεύομαι να θυμηθώ παραμονές Χριστουγέννων. Μία μόνο τη θυμάμαι καλά γιατί ανάμεσα στα κάλαντα, παίξαμε δυο φορές το funeral march. Ήταν μια τρομερή μέρα καθώς οι νότες της χαράς εναλλάσσονταν με θρήνους και μοιρολόγια. Όταν ο αρχιμουσικός έκανε σήμα για να σταματήσουμε να παίζουμε και να αρχίσει ο τυμπανισμός, αγριεύαμε καθώς αμέσως άρχιζαν οι κραυγές και τα μοιρολόγια. Όταν ακουγόταν οι νότες του Chopin, όλα ηρεμούσαν και προκειμένου να μένουν όλοι ήρεμοι παίζαμε συνέχεια. Νομίζω πως εκείνην την παραμονή των Χριστουγέννων παίξαμε πιο πολύ το funeral march παρά τα κάλαντα και νομίζω πως δεν σταματούσαμε να παίζουμε ούτε στα Κοιμητήρια. Όταν τελειώσαμε και από τη δεύτερη φορά που χρειάστηκε να παίξουμε το funeral march φύγαμε με ταχύτητα από τα Κοιμητήρια και ξαναπιάσαμε το «Καλήν ημέραν άρχοντες» από εκεί που το αφήσαμε. Πολλές φορές τα δάχτυλά μου πάνω στα κλειδιά δίστασαν όχι από την παγωνιά που επικρατούσε αλλά γιατί αντί για τα κάλαντα πήγαν να παίξουν Chopin. Εκείνα τα Χριστούγεννα δεν θα τα ξεχάσω ποτέ.
Σ.Μ.